Thiết kế web đang chết dần

Thiết kế web không có tương lai – tôi biết đây là một tuyên bố đầy rủi ro, nhưng bài viết này sẽ giải thích lý do tại sao nó không có tương lai và chúng ta (những nhà thiết kế web) có thể làm gì để thích ứng với sự thay đổi đó. Trong thực tế, thiết kế web đã được khai thác hết khả năng của nó, một sự kết hợp mới nổi lên của công nghệ và các xu hướng văn hóa làm nổi bật sự cần thiết cho một hướng tiếp cận rộng hơn.

Hãy bắt đầu với các triệu chứng của cái chết sắp xảy ra này nhé!

1. Các trang web bây giờ thường sử dụng các template có sẵn

Hầu hết các nội dung mà bạn nhìn thấy trên web ngày nay thường được chạy bởi một số framework hoặc dịch vụ như – WordPress, Blogger, Drupal, v.v… Các framework cung cấp cho bạn một nền tảng và một đường tắt giúp bạn tốn ít thời gian cho việc vật lộn tạo ra một trang web, và có nhiều thời gian hơn để tạo nội dung.

Như một hệ quả của sự phổ biến những framework này, một thế giới các template miễn phí hoặc có phí cho phép bạn bắt đầu với một thiết kế chuyên nghiệp chỉ trong vài phút. Tại sao lại phải thuê một gã thiết kế web nếu bạn có thể có được một thiết kế khá chấp nhận được với một chi phí rất nhỏ bằng cách sử dụng một template? Trên thực tế, nhiều nhà thiết kế web (đặc biệt là những người chuyên thiết kế giá rẻ) chỉ cần chọn một mẫu có sẵn và chỉnh sửa đôi chút là đã có một sản phẩm mới.

Dù sao đi nữa, nếu bạn đang cần một trang web theo chuẩn và để cung cấp thông tin, thì sẽ có một template ngoài kia có thể làm việc đó cho bạn.

2. Các pattern trong thiết kế web giờ cũng đã chín muồi

Có sự đổi mới nào gần đây trong lĩnh vực thiết kế web mà bạn có thể chỉ ra không? Responsive design ư? Cái đó xưa rồi Diễm. Parallax ư? Cái đó chỉ hoa hòe nhưng vô dụng. Lĩnh vực web đã có tất cả những pattern và thành phần giao diện người dùng mà bạn có thể cần cho mọi mục đích khác nhau (và không, parallax là cái mà chúng ta sẽ chẳng bao giờ cần tới). Và đó là lý do tại sao bạn không hề nhìn thấy nhiều sự đổi mới trong các pattern web thời gian gần đây.

Sự trưởng thành này là một điều tốt cho người dùng: vì họ sẽ nhìn thấy sự nhất quán trong các trang web mà họ sử dụng mỗi ngày. Các form checkout đơn hàng, các giỏ hàng, và các trang đăng nhập sẽ luôn có cách sử dụng giống hệt nhau. Việc cố gắng sáng tạo lại những module này có thể sẽ là vô nghĩa hoặc nhiều khi còn có hại nữa.

3. Tự động hóa và trí tuệ nhân tạo đang được sử dụng để thay thế con người

Có một xu hướng mới của các dịch vụ thiết kế web tự động, được cho là khởi đầu bởi The Grid. Đó là một dịch vụ để tạo ra những quyết định thiết kế nhằm xây dựng những trang web cơ bản – về mặt ngữ nghĩa – dựa trên trí tuệ nhân tạo. Nó phân tích nội dung của bạn để phát hiện ra nên bố cục layout, màu sắc, font chữ và hình ảnh minh họa sao cho tốt nhất. Bằng việc sử dụng các thiết kế cơ bản được lựa chọn một cách khôn ngoan (thực hiện bởi con người) làm nền tảng, bởi vậy rất ít khi nó cho kết quả sai, và kết quả thu được có thể tốt hơn những gì mà một tay designer trình độ trung bình có thể làm được.

Khi một cái gì đó có thể thực hiện tự động thành công, điều đó đồng nghĩa với việc các thông lệ và tiêu chuẩn của nó đã được thiết lập đủ để không cần nhiều sự tác động của con người. Và điều này rõ ràng là mới chỉ bắt đầu. Sẽ có một cuộc cạnh tranh khốc liệt về những dịch vụ có thể cung cấp những thiết kế nhanh hơn, tốt hơn, và cần ít sự can thiệp của con người hơn.

4. Các facebook page đã trở thành trang chủ cho nhiều doanh nghiệp nhỏ mới thành lập

Vào cuối những năm 1990’s, các doanh nghiệp có tầm nhìn xa sẽ mua các tên miền đuôi .com, mua tậu các gói hosting đắt đỏ, và thuê một tay “web master” để xây dựng và quản trị trang web của họ, điều đó mới có thể giúp cho công ty họ hiện diện trên Internet. Đến năm 2005, việc tạo ra một trang web từ các dịch vụ miễn phí như Blogger hoặc WordPress.com cũng đã đủ xài cho công việc kinh doanh ảnh cưới của bạn rồi (nó cũng rất nhanh chóng và miễn phí).

Ngày nay, chức năng này đã bị hoàn toàn thay thế bởi các trang Facebook. Chúng miễn phí, tạo ra được một hiệu ứng lan truyền trên mạng xã hội, cung cấp những công cụ mạnh mẽ mà một thập kỷ trước chỉ các doanh nghiệp lớn mới có được (như đăng ký nhận tin khi có cập nhật hoặc đăng tải đa phương tiện), và rất dễ dàng thiết lập một trang profile cho riêng bạn. Chúng cũng rất hiệu quả trong việc giúp cho công việc kinh doanh của bạn hiện diện trên Internet và làm cho các trang web cơ bản trở nên vô nghĩa.

5. Công nghệ di động đang dần giết chết web

Bạn có thường xuyên ghé thăm một trang web từ thiết bị di động bằng cách gõ trực tiếp địa chỉ trên thanh address? Bạn chỉ làm vậy khi không có ứng dụng để xài đúng không nào? Ngày nay mọi người dường như không nghĩ nhiều về các trang web: họ nghĩ về các thương hiệu số, mà chủ yếu là đến các ứng dụng hoặc việc đăng ký nhận tin (like, follow, v.v…). Đó là lý do tại sao các trang web, blog và các cổng thông tin lớn đang cung cấp các ứng dụng di động của họ đến bạn.

Lướt web trên thiết bị di động luôn rất chậm và vướng víu. Việc gõ địa chỉ truy cập thật khó chịu. Chuyển qua chuyển lại giữa các tab cũng rất bực bội. Cho dù các thiết bị di động có đủ mạnh và mạng băng thông lớn đi nữa thì cũng không giúp tạo ra trải nghiệm lướt web mượt mà giống như khi chúng ta sử dụng trên máy tính.

Các trang web dạng responsive design (nếu trang nào mà còn không áp dụng cái này thì coi như đã ký vào giấy báo tử) thì cũng chỉ đảm bảo rằng người dùng có thể xem trang của bạn trên thiết bị di động một cách tàm tạm, nếu cô ta không còn lựa chọn nào khác. Và trong đầu cô ta bao giờ cũng ưu tiên cho các ứng dụng trước.

6. Sự gia tăng của các dịch vụ web (web services) và nội dung sẽ chủ động tìm đến bạn

Sự thật là càng ngày chúng ta cần ít trang web hơn, chứ không phải là nhiều hơn. Đã có quá nhiều sự cạnh tranh để giành lấy sự chú ý của chúng ta và giả định một cách ích kỷ rằng chúng ta có tất cả thời gian trên trái đất này để ngồi đóng những pop-up quảng cáo, khám phá các hệ thống điều hướng phân cấp, và bị lóa mắt bởi những hiệu ứng khác nhau.

Nhưng điều thực sự quan trọng không phải là cách bạn sắp xếp mọi thứ trên một trang web: mà quan trọng là nội dung, đó mới chính là cái người dùng cần. Đó là lý do tại sao Google đang bắt đầu hiển thị nội dung thiết thực trong một số kết quả tìm kiếm, mà không cần bạn phải truy cập vào một trang khác. Ví dụ: nếu bạn tìm kiếm trên Google một nhà hàng gần đó từ thiết bị di động của bạn, kết quả tìm kiếm trả về sẽ bao gồm một button có thể gọi điện trực tiếp để đặt bàn. Bạn thậm chí không cần phải truy cập vào trang web của nhà hàng đó. Cái “tôi” của người thiết kế trang web nhà hàng và bộ đếm lượng người truy cập của họ có thể bị ảnh hưởng một chút, nhưng rốt cuộc thì trải nghiệm người dùng được cải thiện.

Mọi thứ ngày nay đang chuyển sang hướng trở thành các trợ lý kỹ thuật số như Siri, và đặc biệt là Google Now với những thay đổi vừa được thông báo gần đây cho Android M: chúng nhằm mục đích cung cấp tới bạn chính xác đến từng bit thông tin mà bạn muốn, ngay lúc bạn cần đến nó. Điều này ngụ ý một sự dịch chuyển từ các trang web đến các web services: tự cung cấp những thông tin có thể kết hợp được với những dịch vụ khác để phân phối những giá trị đến cho người dùng. Vì vậy nếu bạn đang tìm kiếm một nhà hàng, bạn sẽ nhận được đánh giá review từ các dịch vụ như Foursquare hoặc Yelp, hướng dẫn chỉ đường từ Google Maps và thông tin về tình trạng giao thông từ Waze.

Thậm chí còn hơn thế nữa: chúng ta đang chuyển dần sang một mô hình push-base trong việc nhận thông tin, nơi mà các thông tin cần thiết sẽ tìm đến bạn thậm chí bạn không yêu cầu nó. Ví dụ, Google Now sẽ nhắc nhở bạn nên khởi hành sớm ra sao để có thể đến cuộc họp đúng giờ. Tất cả những điều này đã và đang xảy ra là nhờ các API – các interface đó cho phép những dịch vụ khác tương tác với dữ liệu của bạn. Trong thế giới này, các trang web không còn cần đến một chút nào nữa.

Điều này không phải để nói rằng các trang web sẽ chết – chúng sẽ vẫn còn tồn tại trong một khoảng thời gian dài, bởi vì chúng sẽ tiếp tục hữu ích cho những mục đích nhất định nào đó. Nhưng không còn điều gì thú vị ở đây dành cho các designer chút nào nữa cả. Các trang web sẽ trở thành một thứ hàng hóa vào loại trung bình thứ yếu, và không còn là trạng thái mặc định của các sản phẩm số trong các doanh nghiệp nữa.

Các trang web là kiểu có nội dung tĩnh cần được bạn tìm thấy và ghé thăm (mô hình pull-based). Nhưng trong mô hình push-based mới nổi này thì nội dung sẽ chủ động tìm đến bạn. Thông qua dữ liệu được thu thập từ ngữ cảnh của bạn, hoạt động của bạn, và thậm chí cả sinh trắc học của bạn nữa, nội dung và các công cụ sẽ xuất hiện tới bạn một cách thông minh ngay khi bạn cần đến chúng.

Đó là những điều to lớn về các dòng smartwatch mới: chúng thu thập dữ liệu từ cơ thể của bạn và cho bạn thấy đến từng bit nhỏ thông tin để bộ não của bạn xử lý. Công nghệ máy tính đã tạo ra những bước tiến lớn để biến mất khỏi tầm mắt của bạn.

Thế thì điều này sẽ dẫn chúng ta đến đâu?

7. Thiết kế web đã chết, thiết kế UX muôn năm

Đây là một tin tức tốt: các nhà thiết kế (designer) còn lâu mới trở nên lỗi thời. Trái lại, bạn có thể thấy rằng nhu cầu cho các nhà thiết kế UX vẫn đang tăng lên, và ngày nay dường như ai ai cũng đang thiết kế lại các sản phẩm kỹ thuật số của họ.

Việc chuyển đổi từ thiết kế web (web design) tới thiết kế trải nghiệm (experience design) trực tiếp gây ra bởi sự dịch chuyển từ các trang web sang các sản phẩm kỹ thuật số, các công cụ, và các hệ sinh thái. Các trang web chỉ là một phần của một cái gì đó lớn hơn nhiều: các ứng dụng di động,các API, sự hiện diện của các phương tiện truyền thông xã hội, tối ưu hóa công cụ tìm kiếm, các kênh dịch vụ khách hàng, và các địa điểm vật lý… tất cả đều nhằm cung cấp trải nghiệm cho người dùng khi sử dụng một thương hiệu, sản phẩm hoặc dịch vụ. Việc giả vờ rằng bạn có thể điều hành một công việc kinh doanh hoặc cung cấp giá trị chỉ bằng cách chăm sóc các kênh web là một sự ngây thơ lúc tốt nhất và có hại lúc tồi tệ nhất.

Và tất cả những điểm này cần phải được thiết kế, lên kế hoạch, và quản lý. Đây là một công việc mà sẽ tiếp tục tồn tại, bất kể nó thuộc kênh nào. Chúng ta vẫn sẽ cần những trải nghiệm kết hợp và nội dung có giá trị qua các máy điều hòa thông minh, các thiết bị thực tế ảo, kính áp tròng điện tử, và bất cứ cái gì mà chúng ta phát minh ra trong nhiều thập kỷ tới.

Trong thực tế, khi công nghệ khuất dần vào nền tảng phía dưới, cái mà tất cả chúng ta có thể nhìn thấy là giá trị được truyền bởi nó. Các nhà thiết kế nếu muốn tồn tại được trong ngành kinh doanh này cần phải trở thành chuyên gia trong việc quản lý nội dung và giá trị thông qua các kênh.

Đây là thời điểm để chúng ta phát triển, bởi vì chúng ta đã là một phần của vấn đề: Chúng ta đã giúp cho sự ra đời của các trang web mà giả sử là chúng xứng đáng được xem và trao giải chỉ vào thời điểm mà chúng ta đầu tư công sức để tạo ra chúng. Bây giờ hơn bao giờ hết, trong một thế giới tràn ngập những tiếng ồn nhận thức, thế giới này cần trở nên đơn giản hơn, thông minh, và có các hệ sinh thái tích hợp thông tin. Các nhà thiết kế nào sớm nắm bắt được những nhu cầu này và có sự chuẩn bị tốt hơn thì sẽ thành công trong tương lai.